Vlaanderen, aardwarmtepionier

In 1953-1955 werd de eerste aardwarmteboring gedaan in het hart van de stad Turnhout, voornamelijk om het stedelijk zwembad van warm en zout gemineraliseerd water te voorzien. Dit project werd gesteund door Inichar (Institut National de l’Industrie Charbonière) en de Stad Turnhout. Uiteindelijk stopte men op 800 m diepte voor het uitbaten van het zwembad. De testboringen echter gingen veel dieper: tot 2185 m, waar men water met een temperatuur van 103°C aantrof; ver boven het gemiddelde van 30°C/km.
 

Net zoals in IJsland was er tijdens de oliecrisis van de jaren ’70 hernieuwde interesse in de mogelijkheden van aardwarmte in het noorden van België. Verdere onderzoekslocaties werden bepaald aan de hand van de bestaande studies van de boorput in Turnhout: de wetenschappers wilden graag een minimale temperatuur van 60°C bereiken. Ze deden niet alleen onderzoek naar de diepte en temperatuur, maar ook naar het niveau van het stilstaand water, het beschikbaar debiet en de samenstelling van het water op deze diepten.
De resultaten van twee andere locaties werden onder de loep genomen: de boorputten in Loenhout, en ook in Meer. Van deze laatsten hoopten wetenschapppers om aardwarmte te kunnen gebruiken om serres in de buurt van de boring te verwarmen. Helaas bleek dit niet mogelijk door een extra dikke modderlaag.

Een nieuw onderzoek ten zuiden van Turnhout, in Merksplas leverde ook niets op omdat het voorziene rendement niet werd gehaald, en de olieprijzen op dat moment opnieuw daalden en interesse in aardwarmte bekoelde.
Dankzij deze – en andere – onderzoeken echter wist men jaren later wel waar te boren om de grootste kans op succes te hebben; zo werd de Balmattsite te Mol gekozen voor de aardwarmtecentrale van VITO en wekte dit ook de interesse van Johnson en Johnson om op de site van Janssen Pharmaceutica te Beerse een eigen aardwarmteproject te starten.

Tijdens de beginjaren 2000 was de interesse voor aardwarmte beperkt, maar men legde met dit project wel een databank aan met de temperatuurgegevens van boringen in de Vlaamse ondergrond.

Dit project is nog steeds gaande, en bestaat uit een interactieve kaart die je hier kan raadplegen. Hierop kan je zien waar er bijvoorbeeld een warmtepomp geïnstalleerd staat. Sinds 2021 wordt het project ook ondersteund door de Europese Unie.
 

Onder het coördinerend oog van Italië werd er een samenwerkingsverband opgericht tussen 9 Europese lidstaten om kennis en expertise uit te wisselen over aardwarmte en om een investeringsstrategie te kunnen voorbereiden. België was één van de deelnemende lidstaten: onze afgevaardigde, VITO (Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek).
Niet te verbazen dat Italië hier het voortouw neemt: historisch gezien zijn zij al wel langer bekend met aardwarmte, en de laatste decennia boekten ze ook vooruitgang met de uitrol van stadsverwarming.

12 partners, waaronder 9 Europese lidstaten, werken samen om de bestaande geowetenschappelijke informatie uit EU-lidstaten te harmoniseren en visualiseren, met name het in kaart brengen van het ondiep (-10m) geothermisch potentieel. In Vlaanderen werden er testgebieden in de regio rond Gent in kaart gebracht.

Tijdens dit project werden proeven uitgevoerd in welbepaalde geologische eenheden, zodat men kaarten kon creëren die de verdeling van thermische geleidbaarheden weergeven over de eerste 100 meter diepte van de Vlaamse ondergrond. Belangrijk om te weten als je een warmtepomp of een andere aardwarmtetoepassing zou willen implementeren.

9 projectpartners, waaronder Vlaanderen, richten naar aanleiding van een Europees besluit – vanaf 2020 moeten nieuwe gebouwen bijna-energieneutraal zijn – het Smart Geotherm project op. Je kan de verschillende subprojecten uit Vlaanderen en België hier bekijken: in totaal zijn het er 30. Aardwarmte, of geothermie, wordt gerekend tot één van de geïntegreerde concepten die kunnen bijdragen aan de energieneutraliteit van een gebouw.

Na de regio rond Gent gaat men dieper in op de Kempen met dit afzonderlijk project. Dit is een haalbaarheidsstudie waarin men de mogelijke hindernissen wou situeren op technisch, maatschappelijk en economisch vlak die de ontwikkeling van diepe geothermie – aardwarmte – als bron van duurzame energie in de Kempen.

In 2013 werd een tweede onderzoek opgestart, maar de regio werd uitgebreid tot de grensstreek tussen Vlaanderen en Nederland. Een haalbaarheidsonderzoek werd uitgevoerd naar de mogelijkheden van intermediaire en diepe geothermie.
Nieuwsgierig naar de aanwezigheid van aardwarmtemogelijkheden in Antwerpen en Limburg? Hier vind je meer informatie.

Dit was een studie over het effect van grondwaterstroming op de bodemenergieopslag; cruciaal om te weten welke mogelijkheden zijn voor aardwarmte om gericht te kunnen boren. Bijkomend werd er onderzoek geleverd naar warmtewisselaars ie geïmplementeerd werden waar er een grondwaterstroming aanwezig is.
Wil je deze studie graag zelf eens nalezen: dat kan hier.

Start van één van de meest recente projecten waar Vlaanderen aan deelneemt, samen met 17 andere landen uit Europa en daarbuiten.
Dit project legt de focus op innovatieve demoprojecten – zoals Balmatt en de gloednieuwe aardwarmtecentrale van Jansen Pharmaceutica – die inzetten op de commerciële haalbaarheid van geothermische projecten. Hiermee willen ze de participatie van industrie aanzwengelen en zo ook de investeringen in deze sector van hernieuwbare energie.
Wil je meer weten over dit project: klik dan hier.