Overslaan en naar de inhoud gaan
  • Balmattsite, Mol, België

    Dichter bij huis vinden we de eerste Vlaamse aardwarmtecentrale met mogelijkheden om aangesloten te worden op een warmtenet. Net buiten Mol, in de spreekwoordelijke achtertuin van VITO - Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek - werd deze centrale opgebouwd in het kader van een breder wetenschappelijk onderzoek naar aardwarmte in Vlaanderen.

     

    Meer informatie over de Balmattsite vind je op de website van VITO

    Eigen tijd

In het begin

In 2007 toonde een seismische campagne aan dat het noorden van de Vlaamse provincies Antwerpen en Limburg mogelijke hotspots zijn voor aardwarmte.

In 2013 werd het EFRO-project Geothermie 2020 opgestart om de mogelijkheden van aardwarmte door middel van diepe geothermie te onderzoeken in de Kempen. Dit project werd onderschreven door het Agentschap Ondernemen, het Hermesfonds, en de provincie Antwerpen. 

Bij de start van van het eigenlijke project in 2015 werd er daarom ook een workshop georganiseerd met lokale stakeholders over aardwarmte om een breed draagvlak voor aardwarmte als duurzame energiebron te creëren. Deze technologie heeft zich namelijk al bewezen in het buitenland, en door het onderzoek dat onder leiding van VITO zou plaatsvinden, wou men transparant te werk gaan met betrekking tot de uitdagingen maar ook de economische voordelen die aardwarmte kan voortbrengen. 

Later in 2015 gingen daarop de eerste proefboring van start op de site in Mol. Men boorde toen 3600m diep.

Ondergrond Mol

Eureka!

In 2016 vond men water met een temperatuur van 138° C op 3400m diepte: warm genoeg om aan hydrothermische geothermie te doen, en mogelijks ook energie op te wekken. 
In 2017 werd de eerste steen gelegd van de geothermische centrale, en in 2019 begon deze met proefdraaien.   

Om te kunnen inschatten of aardwarmte mogelijk is in Vlaanderen, moesten er namelijk in het kader van het EFRO-project enkele concrete vragen beantwoord worden: men moest zicht hebben op de diepe ondergrond, de energiebehoefte in een een bepaalde streek en de mogelijkheid tot warmteopslag. Door middel van seismische campagnes en verder onderzoek hoe met geothermisch potentieel kan omzetten om te voldoen aan de warmtevraag, ging VITO op zoek naar de antwoorden. 

Balmatt

De volgende stappen naar de energie van morgen

Op dit moment spitst het onderzoek zich volledig toe op de impact van aardwarmtewinning op de stabiliteit van de ondergrond. Hiervoor zijn er in 2020 een aantal aanpassingen uitgevoerd aan de aardwarmtecentrale en aan het bijbehorend seismometernetwerk. De aanpassingen moeten nauwkeuriger onderzoek naar de oorzaak van de geïnduceerde trillingen mogelijk maken.

Van november 2021 tot november 2022 zijn er vier testfasen verlopen, waarvan een paar zelfs ruim vier maanden lang. De centrale heeft daarbij 206 000 m³ water opgepompt en 7 935 MWh warmte geleverd aan het warmtenet van VITO, SCK-CEN en Belgoprocess. Dit brengt het totaal van alle testfasen op een besparing 912 500 m³ aardgas, wat overeenkomt met het gemiddeld jaarverbruik van 466 gezinnen.

Het uitgebreide seismometernetwerk detecteert meer en kleinere trillingen. Slechts bij 7 trillingen bedroeg de kracht 1,0 of meer op de schaal van Richter. Een daarvan deed zich voor tijdens het opstarten van testfase 11. Toen heeft het seismisch monitoringnetwerk op en rond de aardwarmtecentrale op 16 november 2022 rond 10 uur ‘s morgens een trilling gedetecteerd met een kracht van 2,1 op de schaal van Richter.

Op basis van vooraf opgestelde limieten viel de beving in het rode bereik van het stoplichtsysteem van de aardwarmtecentrale. Dit betekent dat de centrale op een gecontroleerde manier is stopgezet. Verdere stappen zullen worden bepaald na bijkomende onderzoek van de plaatsgevonden trillingen in samenwerking met externe experten en in overleg met de bevoegde instanties.

Op vraag van VITO hebben de bewoners van Mol en Dessel melding gedaan van wat ze gevoeld hebben van deze trilling. Zo kunnen de onderzoekers de bovengrondse effecten van de trilling nauwkeurig in kaart brengen.

Bijkomend startte men in oktober 2020 met seismisch onderzoek in de regio rond Lommel om ook daar de mogelijkheden voor aardwarmte te onderzoeken. Op die manier kan er hiermee rekening worden gehouden, indien het aardwarmteproject verder wordt uitgebreid. Meer kennis leidt tot een beter eindresultaat voor alle partijen.

Woman reading inside with sunshine coming through the windows

Verder heeft men besloten om het netwerk van seismometers in de buurt van het injectiepunt van de Balmatt-centrale uit te breiden. Bijkomend start men in oktober 2020 met seismisch onderzoek in de regio rond Lommel om ook daar de mogelijkheden voor aardwarmte te onderzoeken. Op die manier kan er hiermee rekening gehouden worden, indien het aardwarmteproject verder wordt uitgebreid. Meer kennis leidt tot een beter eindresultaat voor alle partijen.

  • 2009

    Het idee

    December 2009

    VITO zocht een duurzaam energie-alternatief voor een nieuw gebouw. Het ontstaan van het onderzoek naar de mogelijkheden van diepe geothermie, ofte aardwarmte, in Vlaanderen.

  • 2010

    Seismische campagne

    Locatie: Mol, Dessel, Retie

    Vooreerst moet er een antwoord gewonden worden op de vraag: wat zit er in de ondergrond? Kan aan de voorwaarden voldoen worden om aan aardwarmte te doen?

  • 2012

    Haalbaarheidsstudie

    Technische & economische mogelijkheden

    Is het technisch en economisch mogelijk om op deze locaties een installatie op te richten met als doel warmtelevering aan de bestaande VITO-site, én elektriciteitsproductie van restwarmte?

  • 2013

    Investeerders zoeken

    Op missie

    Uitstappen met lokale politici en CEO's naar bestaande geothermische centrales in Duitsland, moeten ervoor zorgen dat het lokaal draagvlak vergroot wordt.  

  • 2014

    Start EFRO Geothermie 2020 project

    Een algemeen, Europees project dat de steun geniet van verschillende actoren: 

    • Agentschap Ondernemen
    • Hermesfonds
    • Provincie Antwerpen

    Er volgt meteen een buurtoverleg dat dient als platform indien er bezwaren zouden zijn. Dit is niet het geval, en de teostemming wordt gegeven om een eerste put te boren met de hulp van de Vlaamse overheid en Niras. In maart 2014 wordt de oude steenkoolcentrale van Electrabel met de grond gelijk gemaakt. 

  • 2015

    Start 1e boring

  • 2016

    Start STEM-rondleidingen

    Tijdens de eerste testboringen is het mogelijk voor STEM-studenten om een bezoek te brengen aan de werf en meer te lezen over het proces van aardwarmte. In 2016, bezochten 1.300 leerlingen de site, en dit aantal steeg naar 1.800 in 2017. 

  • 2016

    Pompproef

    Januari 2016

    Men doet een eerste pompproef om na te gaan wat de chemische samenstelling van het opgepompte water is. De resutlaten liggen in de lijn van de wetenschappelijke verwachtingen, dus men kan verder met de volgende fase. 

    Maart 2016

    Men start met de tweede boring, zodat men uiteindelijk een systeem van een doublet bekomt: een productieput waar het water wordt opgepompt, en een injectieput waar het afgekoelde water opnieuw in dezelfde aardlaag wordt geïnjecteerd. Deze putten bevinden zich aan de oppervlakte naast elkaar. Ondergronds echter wordt er voor de injectieput schuin geboord zodat het water ver genoeg van de productieput geïnjecteerd wordt.

    April 2016

    Scholieren maken een musical OntSTEMd over het concept van aardwarmte en wat dit kan betekenen voor de toekomst van duurzame, hernieuwbare energie. 

  • 2017

    Verdere aanleg van de installatie

    Augustus 2017

    Aanleg van het warmtenet om VITO, SCK en Belgoprocess te verwarmen. 

    September 2017

    Start van de bouw van de centrale zelf. 

    November 2017

    VITO wint de Publieksprijs voor beste wetenschapscommunicatie met de musical OntSTEMd.

    December 2017

    Start van de derde boring naar een diepere aardlaag - Devoon - op 4000m diepte.

  • 2018

    Productie in zicht

    Mei 2018

    Start van de aanleg van het eerste warmenet in Mol. 

    Oktober 2018

    De centrale wordt in werking gesteld en stap voor stap gebruiksklaar gemaakt. 

  • 2020

    Verder onderzoek in de regio

    Op dit moment spitst het onderzoek zich volledig toe op de impact van aardwarmtewinning op de stabiliteit van de ondergrond. Hiervoor zijn er in 2020 een aantal aanpassingen uitgevoerd aan de aardwarmtecentrale en aan het bijbehorend seismometernetwerk.

    In oktober 2020 start seismisch onderzoek in de regio rond Lommel om ook daar de mogelijkheden voor aardwarmte te onderzoeken. Op die manier kan er hiermee rekening worden gehouden, indien het aardwarmteproject verder wordt uitgebreid.

  • 2022

    Onderzoek naar effecten van aardwarmtewinning

    Sinds november 2021 zetten de VITO-onderzoekers het onderzoek voort naar de effecten van aardwarmtewinning op de diepe ondergrond, naar de oorzaak van geïnduceerde trillingen.

    De aardwarmte die tijdens de testfasen is geproduceerd laat VITO niet verloren gaan. Ze wordt gebruikt om het warmtenet van VITO en SCK/CEN te voeden. Hiermee kan, afhankelijk van het seizoen, aan 30 tot 100 % van de warmtevraag van VITO en SCK/CEN worden voldaan.